Pussy. Octo Pussy.

James Bond is de grootste metafoor uit de filmwereld. Laatste man op de brug voordat de wereld vergaat. Hoeder van weduwen en wezen, zeker als die zich vertonen in bikini en op hoge hakken. Een wraakmachine in dienst van Queen & Country.

Al meer dan vijftig jaar hangt James Bond de dubbele nul uit. Als schrijver Ian Fleming in 1952 zijn potlood niet had natgemaakt voor Casino Royale, zou Bond in 2006 zijn wodka-martini niet hebben gedronken in de gelijknamige film. (Gin heeft iets 'bruis', vandaar het schudden. Hierdoor wordt lucht in de drank gebracht die het bruisen tegengaat en het olieachtige patroon doorbreekt.) In de boeken drinkt Bond dit drankje slechts sporadisch. Het zijn de filmmakers die er een gimmick van maakten. Casino Royale is mijn favoriet, zowel wat Bondfilm als -vertolker betreft. Machtig vind ik het moment waarop Daniel Craig wordt gevraagd of hij zijn wodka-martini 'shaken or stirred' wil. Het enig juiste antwoord: 'Do I look like I give a damn?' Ik waardeer deze rauwere, menselijkere Bond die het ook niet allemaal weet.

VAN BOEK...

Ian Fleming schreef elk Bondverhaal op Jamaica, in zijn huis dat hij Goldeneye had gedoopt, naar de roman Reflections in a Golden Eye van Carson McCullers. De naam Bond is fictief; Fleming pikte hem op van een boekje dat bij hem thuis op zijn bureau lag: Birds of the West Indies. De auteur daarvan was ene James Bond.

Octopussy and The Living Daylights, zoals het oorspronkelijke boek luidt, is postuum uitgebracht in maart 1966 en bevatte twee korte verhalen; de latere paperback-editie had er een derde bij.

1. Octopussy - geschreven begin jaren '60. In 1966 verzorgde Playboy een voorpublicatie in afleveringen.
Major Smythe is een gepensioneerde agent van de Secret Service die op een kwade dag bezoek krijgt van James Bond. Smythe heeft zich tijdens de oorlog verrijkt met goudstaven die aan de Duitsers toebehoorden en heeft daarvoor een moord gepleegd. Sindsdien leeft hij welgesteld op Jamaica. Jaren later komt Bond hem vertellen dat de Secret Service op de hoogte is van zijn aandeel en boontje dus om zijn loontje komt. Voordat hij op strafexpeditie moet, krijgt Smythe nog een paar dagen respijt en verkiest te sterven door zijn liefhebberij: diepzeeduiken. Niet geheel tegen zijn wil laat hij zich doden door een octopus.

2. The Living Daylights - in 1962 gepubliceerd in The Sunday Times, één van de kranten waar Fleming voor werkte.
Door een onderschept codebericht komt M te weten dat de grond in Berlijn een Engelse dubbelagent te heet onder de voeten wordt. Maar ook de vijand is daarvan op de hoogte. Hun beste scherpschutter, bijgenaamd Trigger, moet de geheim agent neerschieten als die zal proberen het niemandsland aan de Berlijnse grens over te steken. Het is Bonds opdracht Trigger te doden voordat die zelf het dodelijke schot kan lossen. Trigger blijkt een knappe vrouw te zijn en 007 spaart haar. Hij wordt daarvoor serieus op de vingers getikt.

3. The Property of a Lady - geschreven in opdracht van het Londense veilinghuis Sotheby's.
Bond leert dat een juweel van de beroemde Russische ontwerper Fabergé zal worden geveild bij Sotheby's. Met de opbrengst zal een dubbelagente voor Moskou worden betaald. M is daarvan op de hoogte en zorgt ervoor dat de vrouw nu al jaren valse informatie wordt doorgespeeld. Bond beseft dat dit dé gelegenheid is om de Russische geheime dienst in opspraak te brengen en herkent de contactpersoon van de dubbelagente op het nippertje.

... TOT WITTE DOEK

Iedere Bondfilm worden we min of meer in het (dubbele) ootje genomen. Laat de overvloed aan details weg en je behoudt een identieke structuur.

Het begin dompelt ons ergens middenin de actie. We krijgen enkele interessante namen te horen en voelen het gevaar dat James Bond zal bedreigen. Voor we ons daar vragen over stellen, zijn we een scène verder, waarin Bond aan het filosoferen (twijfelen, klagen) slaat. Vervolgens wordt hij bij M geroepen. Die is meestal weinig mededeelzaam en onderwerpt Bond graag aan een test alvorens ter zake te komen. Bijna altijd wordt dan kort een portret geschetst van een of andere machtswellusteling (geschifte geleerde, gangster) die het aan de stok heeft met de geheime dienst (KGB, Chinese Tong). Bij wijze van wraakoefening bouwt die knaap dan raketten (chanteert regeringen, bedreigt de wereld). Het is Bonds taak in het vaarwater van de schurk terecht te komen en wel zó dat die onder de indruk raakt van Bonds capaciteiten. Daartoe heeft 007 zich grondig voorbereid en doet hij een beroep op vrienden die hem de lokale gebruiken leren (Leiter, Mathis, Quarrel). Op dit moment wordt het vrouwelijk schoon geïntroduceerd (Domino, Vesper, Honey), dat meestal tegen wil en dank deel uitmaakt van de entourage van de schurk. De eerste confrontatie met die schurk gebeurt gewoonlijk bij een spelletje (golf, backgammon, poker) of door zich op het goede moment ten dienste te stellen als revolverheld of krachtpatser. Hier maakt Bond kennis met de luitenant van de schurk die ofwel uitblinkt door zijn imposante afmetingen (Jaws), ofwel over indrukwekkende vaardigheden beschikt (Oddjob).

De vrouwen zijn er meestal de reden van dat 007 gevangen wordt genomen. Steeds weer vindt de schurk dát het moment om Bond te trakteren op een exposé over macht of pijn en praat zich daarmee gelijk aan de galg. Nadat James enkele vragen heeft mogen stellen, wordt hij gemarteld, maar vindt steeds de mogelijkheid om te ontsnappen. Hij brengt het meisje in veiligheid, liquideert achtereenvolgens de luitenant van de schurk en de schurk zelf en vernielt of verhindert diens project. Tegen die tijd is hij dringend toe aan rust, die hij doorbrengt met zijn nieuwste verovering. Dit levert hem gegarandeerd een standje op van M, waarna hij het verhaal eindigt met een kwinkslag of een filosofische opmerking.

Om er eentje oppervlakkig te ontleden, heb ik puur uit blogoogpunt gekozen voor Octopussy: de enige Bondfilm die de naam draagt van een vrouwelijke tegenstander. (Dr. No en Goldfinger verwijzen naar mannen.) De titelrol wordt vertolkt door de Zweedse Maud Adams. Eerder verscheen ze (en werd ze vermoord door Sean Connery) in The Man With the Golden Gun. Roger Moore kruipt voor de zesde keer in de smoking van 007.

De film Octopussy ging in première op 6 juni 1983 en houdt het midden tussen een komedie en een actiefilm. De kruisbestuiving werkt echter niet, zodat de film tweeslachtig overkomt. Hij kan rudimentair worden samengevat als een ingewikkelde film met goede dialogen en sterke stunts, die nodeloos wordt onderbroken door flauwe grappen. Verantwoordelijk zijn de scriptschrijvers die een compleet nieuw verhaal maakten met daarin twee van de drie korte verhalen uit het boek.
Van het korte verhaal Octopussy werd slechts het droge feit behouden dat Octopussy, de dochter van Smythe, Bond dankbaar is voor de kans die hij haar vader heeft gegeven. Dat en de passie voor inktvissen is het enige wat overbleef van het verhaal. Octopussy koos het dier als logo. Thuis heeft ze er één in het aquarium en ook haar ontzaglijke bed heeft de vorm ervan.
Aan The Living Daylights wordt alleen in het begin heel kort gerefereerd: een Britse agent probeert Oost-Duitsland te ontvluchten. (In 1987 kreeg het verhaal zijn eigen film.)
The Property of a Lady komt bijna voluit voor, zij het in een andere context.

Verder zijn de schrijvers erin geslaagd met de elementen smokkel, circus en atoomcrisis een chaos van jewelste te maken. Je moet de film beslist twee keer zien voor je iets van de plot begrijpt. Je geeft dat gauw op en concentreert je op de actiescènes. Octopussy gaat prat op een achtervolging met tuktuks in de straten van Udaipur, een partij backgammon, een drijvend paleis, een tijgerjacht, twee keer een nachtelijke inval met horden vrouwen, een auto-op-rails-achtervolging, een op-het-dak-van-een-trein-gevecht en een op-de-vleugels-van-een-vliegend-vliegtuig-gevecht. Het lijkt er soms op dat Roger Moore de stand-in is van zijn stuntman...

De vulpen waarmee Bond ontsnapt uit het paleis is zowat de enige gadget in de film. De inktpatroon bevat geconcentreerd salpeter- en zoutzuur. Als Bond de tralies van een raam verbuigt na deze te hebben aangetast met het zuur klinkt kort de Theme from Superman. Verderop in zijn ontsnapping horen we de fameuze Tarzanschreeuw uit de jaren '30 Johnny Weissmuller-films. Dit alles ontlokt schurk Kamal Kahn later de uitspraak: 'You have a nasty habit of surviving.'

De verbale schermutseling met Miss Moneypenny heeft zuurstof gekregen dankzij haar nieuwe assistente, Miss Smallbone. Bond ziet meteen haar bevallige achterkant:
(Bond) 'I must say you become more beautiful every day.'
(Moneypenny) 'I am over here.'
(Bond) 'Oh, of course you are.'
(Moneypenny) 'And this is Miss Penelope Smallbone, my new assistent.'
(Bond) 'What can I say, Moneypenny, except that she is as attractive and charming...'
(Moneypenny) 'As I used to be?'
(Bond) 'I didn't say that!'
(Moneypenny) 'You're such a flatterer, James.'
(Bond) 'Oh Moneypenny, you know that there has never been, and there never will be anybody but you.'
(Bond geeft één roos uit het boeket aan Moneypenny.)
(Moneypenny) 'So you've told me.'
(Hij geeft de rest van het boeket aan Miss Smallbone.)

Elders in de film, uitrustend van de geleverde inspanningen met een vrouwelijke verovering, vraagt Bond naar de inktvistatoeage op haar lende. Haar subtiele antwoord: 'That's my little octopussy.'