Boekdoek V

Girl in a Red Dress Reading by a Swimming Pool
- Sir John Lavery (1865-1941) -

Des duivels oorkussen

Als je op de schilderijen van Jheronimus Bosch af mag gaan, is de Hel een oord vol slechtgemutste duivels en kortaangebonden demonen, die je van 's morgens vroeg tot 's avonds laat roosteren en je met een blokfluit in je achterste poken.

Tuin der Lusten, 1500-1505
(Drieluik, rechterpaneel: Hel, detail)

Zelf had ik me de Hel voorgesteld zonder fluit, maar tot in alle hoeken gevuld met verveling. Alleen verveling is groots genoeg om heel de Hel te vullen.

Verveling is een zonde tegen het leven. Leven onderscheidt zich van het levenloze door eigenschappen als beweging, voortplanting en prikkelbaarheid. Al wat leeft, reageert op prikkels. Aangename prikkels lokken het, onaangename verjagen het, gebrek aan prikkels stompt het leven af. Omdat de dieren in de dierentuin zich niet meer zelf in leven hoeven te houden, zit er weing leven meer in. Een vogel die niet mag vliegen vervalt in een staat van lethargie, ijsberen gaan ijsberen en een tijger oefent vast voor later als een haardkleedje.

Dankzij je werk hoef je je nooit te vervelen. Tot de vrije tijd aanbreekt: die moet je zelf besteden. In hun vrije tijd zijn mensen zo mogelijk nog ijveriger dan op de werkvloer. Liefst gaan ze ergens heen. Op de fiets, met de auto, per vliegtuig, lopend desnoods. Zolang je je verplaatst, heb je er geen erg in dat je je verveelt. Zo vrij als een trekvogel willen we zijn...

Van Melkweg tot quark

Openingszin 1

Golfoorlog

Alternatieve kop: Waterstofbom

Cloverfield

Sinds de DVD-box van het eerste seizoen LOST in 2006 op de Nederlandse markt verscheen, ben ik fan van die serie-vol-mysterie. Inmiddels dekt 'lostaholic' de lading beter: na elke nieuwe aflevering spit ik fora en blogs door voor de laatste feitjes en theorieën.
Toen in 2008 de film Cloverfield uitkwam - geproduceerd door J.J. Abrams: bedenker, schrijver, producent en regisseur van LOST - ging ik met mijn broertje en een goed gevoel de bioscoopzaal binnen. En met een nog beter gevoel kwamen we weer buiten.

Dit is een bijzondere film, die vanaf de start spijkers met koppen slaat: logo van de filmstudio, logo van de productiemaatschappij en de film begint. Het is een document dat kaal wordt gebracht als een tape die gevonden is "at incident site US-447 - area formerly known as Central Park". (Een aardige geste naar LOST-fans is het logo van The Dharma Initiative, rechtsonder.) Het ontbreken van openingscredits en muziek geeft een hoge meerwaarde aan de directheid van het geheel.

De opzet van Cloverfield is simpel: Rob gaat naar Japan verhuizen en het afscheidsfeestje dat hij geeft, wordt verstoord door een aardschok en een stroomstoring. Als duidelijk wordt dat de oorzaak hiervan een enorm monster is, dat door de straten van New York trekt, is de chaos compleet. De rest van de stad probeert naar veiliger oorden te vluchten, maar Rob en een handvol vrienden begeven zich dwars door de brandhaard naar het appartement van zijn vriendinnetje Beth, die daar gewond vastzit.

Cloverfield neemt de invalshoek die we in 1999 zagen in The Blair Witch Project: alle actie ontvouwt zich door de lens van één enkele handheld camera die de hoofdrolspelers meedragen. Deze stijl werkt: het geeft het geheel een hoge dosis realisme en een persoonlijke kwaliteit. Naast toeschouwer, voel je je deelgenoot. Het meeste filmwerk wordt overigens gedaan door het personage Hud, een naam die knipoogt naar head-up display.
Een bijzonder originele vertelwijze die goed uitpakt, is dat het beeldmateriaal dat we zien óver een eerdere opname, die al op de videoband stond, is heengetapet: Rob en Beth tijdens een willekeurig dagje uit. En dát filmpje, dat van tijd tot tijd te zien is op stukken waar vooruitgespoeld is, bevat het belangrijkste puzzelstukje...

Na de verplichte trage openingsscène, waarin de personages kort en effectief worden geïntroduceerd, gaat de film over tot actie. Eén van de meest doeltreffende stukken uit de film is de scène volgend op de blackout: de straat loopt vol met mensen die hulpeloos toezien hoe het hoofd van het Vrijheidsbeeld met een klap op straat landt. Heel even vangen we een glimp op van het monster en wat volgt is blinde paniek die wild om zich heen grijpt. Het resultaat hakt erin en wekt de suggestie van een beklemmend realistische nieuwsuitzending. Vanaf dit punt wordt het hoge tempo geen seconde losgelaten.

Bij dit soort films is het altijd erop of eronder wat special effects betreft en het Cloverfield-team levert CGI van de bovenste plank. De scène op de Brooklyn Bridge, waarbij de groep raakt ingesloten tussen het leger en het monster, is indrukwekkend. 'Realistisch' is hier bijna een understatement.

Waar het monster de ster is van deze creature feature, kwijten de menselijke protagonisten zich hooguit redelijk van hun taak. Ze hebben dan ook niet echt veel om mee te werken. Geen van de karakters is bijzonder interessant en hun onderlinge band houdt onder een vergrootglas weinig stand. Dat voor een onbekende cast gekozen is, is ook een pluspunt: het verhoogt zowel de betrokkenheid van de kijker als de spanning. Wie er de volgende op het slachtofferlijstje is, blijft immers een vraagteken.

Een ander sterk punt is de lengte van de film. Hij dringt zich niet op en stopt voldoende actie in de relatief korte duur. 73 minuten is bovendien exact de lengte van een Digital Video Tape zoals die in de camcorder. Dit ooggetuigenverslag, gericht op de YouTube generatie, is niet één lang shot: soms staat de camera uit en wordt het verhaal even later opgepikt en af en toe zie je delen van de videoband waar overheen is getapet.

Regisseur Reeves en producer Abrams hebben de destijds door virale marketing aangewakkerde hype rond de film volledig waargemaakt. Ze leveren een beklemmende achtbaanrit af, die een originele wending geeft aan het monster movie genre. Daarbij blijft het monster zelf niet verscholen. Het goedkope camerawerk deed aanvankelijk vermoeden dat het om een low budget productie ging, waarbij geen geld was voor fatsoenlijke special effects. Niets is minder waar en het monster toont zich uiteindelijk in al zijn afgrijselijke omvang.

Boekdoek IV

.

The Picture Book
- Robert Frederick Blum (1857-1903) -

TV-tip

-

BELGIË 3

00.35 --HOMESHOPPING
-----------Waarin om
01.21 --- Halfje wit
01.35 --- Volle melk
01.46 --- Doos eieren
02.05 --- Keukenrollen
02.30 --- Hagelslag

Verboden vrucht

Alternatieve kop: Boanaan / Bananaconda

Geen zin

In de driehoeksverhouding mevrouw Lodewijks - Jezus Christus - meneer Lodewijks waren de sexuele bijdragen van meneer Lodewijks meestal van een beschamend niveau.

Vertekend beeld

We weten allemaal wanneer we een meesterwerk onder ogen hebben. Als we vervolgens weglopen, vergeten we het tafereel niet, maar de gevoelstoestand die we tijdens het kijken ondervonden, begint onze herinnering te kleuren. Sommige details worden uitvergroot, andere vervagen. Mettertijd wordt het schilderij steeds meer van onszelf en steeds minder van de kunstenaar.

Ik ben op dit fenomeen gestuit via één van de fascinerendste schilderijen ter wereld: Las Meninas (De Hofdames) van Diego Velázquez, uit 1656. De eerste reactie als ik dit schilderij weer zie, is steevast teleurstelling over de grove handgemaaktheid van het canvas en de schijnbare afwezigheid van luisterrijkheid. Maar ineens val ik dan weer onder Velázquez' betovering, als nooit tevoren, en heb ik medelijden met de onbenul die ik blijkbaar was toen ik het werk voor het laatst zag. Deze keer heb ik het helemaal door! Maar blijft dat zo? Geen schijn van kans. Zodra ik ophoud met kijken, is mijn geheugen alweer begonnen met het bevooroordeeld compliceren van de eenvoud van de likjes verf die een klein meisje weergeven. Een klein meisje dat een rood glas iets krijgt aangeboden, te midden van een beschaafd gezelschap, op een bepaalde dag.

---

(Of een niet-rood glas, zoals bij Pablo Picasso hieronder.)

Boekdoek III

.

A Girl Reading

- Frank Duveneck, 1877 -

The Knife - Heartbeats

De meest betoverende reclame van de afgelopen jaren moet wel die voor de Sony BRAVIA televisie uit 2006 zijn, waarin honderdduizenden gekleurde stuiterballen in slowmotion hun weg naar beneden vinden over een steile straat in San Francisco. Het begeleidende gitaarspel van José González en de tekst van het liedje Heartbeats werken een feelgood hypnose sterk in de hand.

De videoclip van het originele nummer, van het Zweedse duo The Knife, speelt zich ook af op een steile straat:

(Edit d.d. 19 juni 2009, mededeling van YouTube: Deze video bevat een audiotrack waarvoor niet door alle houders van auteursrecht toestemming is gegeven. Het geluid is uitgeschakeld.)
(Edit d.d. 01 juli 2009: gebruik de onderste afspeelbalk om het nummer te beluisteren!)

HEARTBEATS

One night to be confused
One night to speed up truth
We had a promise made
Four hands and then away

Both under influence
We had divine sense
To know what to say
Mind is a razorblade

To call for hands of above
To lean on
Wouldn't be good enough
For me, oh

One night of magic rush
The start - a simple touch
One night to push and scream
And then relief

Ten days of perfect tunes
The colors red and blue
We had a promise made
We were in love

To call for hands of above
To lean on
Wouldn't be good enough
For me, oh
(2x)

And you,
You knew the hand of the devil
And you
Kept us awake with wolves teeth
Sharing different heartbeats
In one night

To call for hands of above
To lean on
Wouldn't be good enough
For me, oh
(2x)

The Knife - Heartbeats
Deep Cuts, 2003

Aantrekken van de economie

Alternatieve kop: Kleedgeld

PopMuziek

Feit en Fictie

Fictie is een vreemd genre. Het is tegelijkertijd verzonnen en realiteit. Onwerkelijk op het ene moment en tintelend bedrieglijk op het andere, als de hartslag van een schim. Net als een leugen kan het zijn dat het allesbehalve overeenstemt met de werkelijkheid en tegelijkertijd allesonthullend is, kloppend, wat betreft de psychologie van degene die de onjuiste verklaring aflegt.

Daarom is in de literatuur, van Cervantes tot Murakami, de geestesverwarring een regelmatig aangeboorde bron, waarin de verbeelding van een romanpersonage vervlochten raakt met de kalmere fictie van de roman zelf. Denk aan Kafka's Das Urteil (1913), dat begint met een man die een brief schrijft aan een oude vriend, die naar Sint Petersburg is verhuisd. Enkele bladzijden verder trekt hij in twijfel of die vriend eigenlijk wel bestaat...

In de standaard derde-persoons-vertelling is een kleine nuance vaak voldoende om ervoor te zorgen dat we alert zijn op verzinsels van een karakter.

Als ik de tram in Den Haag zou beschrijven vanuit het perspectief van een twaalfjarig jongetje en ik schreef 'De deuren sloten na tien seconden en de halte viel weg', dan zou ik al dan niet exact kunnen zijn over hoe lang de tramdeuren geopend blijven, maar de opmerking zou buiten twijfel staan. Als ik daarentegen zou schrijven 'De deuren sloten na precies tien seconden en de halte viel onafwendbaar weg', dan zouden deze twee bijvoegsels de houding van de lezer doen verstarren. ("Wie is deze jongen, voor wie punctualiteit zo manisch belangrijk is en die de wereld zo apart bekijkt?") Als hetzelfde jongetje in die tram een gesprek opvangt tussen een man en een vrouw en het hem opvalt dat de vrouw wacht tot de man is uitgesproken en hij opmerkt dat 'hun stemmen elkaar nooit raakten,' zouden we ons deelgenoot kunnen voelen van een wereld vol buitengewoon zintuiglijke ergernis. Alsof de erwt altijd door de matrassen prikt, ongeacht hoeveel erop liggen.

Zinnen als deze, bijna onmerkbare afwijkingen van de gedeelde realiteit, bereiden ons voor op veel grotere en duidelijkere eigenaardigheden. En op een boel leesplezier.

Fictie: één groot pseudo-statement.

Boekdoek II

.

Young Woman Reading By a Window

- Delphin Enjolras (1857-1945) -

Zacht uitgedrukt

'What I like in a good author is not what he says, but what he whispers.'

- Logan Pearsall Smith (1865-1946)

Op je neus kijken

Uilen gelden als het toppunt van wijsheid. Dat hebben ze aan hun grote ogen te danken. Illustratoren die lollig willen zijn, zetten een uil ook nog eens een bril op. Dat maakt hem nog wijzer. Professoren en bibliothecaressen dragen immers ook allen een bril, dat is algemeen bekend. Hoe slechter je ziet, hoe beter je denkt...? Waar of niet waar, het omgekeerde gaat in ieder geval wel op: goede ogen gaan ten koste van je hersenen.

Goede ogen nemen in het hoofd kostbare ruimte in beslag. Bij de mens wordt vijf procent van de schedelholte door de ogen ingenomen. Dat lijkt niet veel, maar het heeft ons toch onze goede reuk gekost. Tussen de twee ogen is geen plaats meer voor een ouderwets goede apenneus. We kunnen niet eens meer ruiken of onze vrouwtjes vruchtbaar zijn. Van de neus is net genoeg over om er een brilletje op te zetten...

Stuk geslagen

Of: Schakelig voorval

TV-tip

-

RAI UNO 2

19.20 --DE DEURWAARDER
-----------De familie Steenslag heeft nog
-----------geen nagel om aan de kont te
-----------krabben. Want die heeft de
-----------deurwaarder afgeknipt. Maar
-----------een heleboel mensen weet niet
-----------dat je die nagel na vijf jaar te-
-----------rugkrijgt. Mits aan alle verplich-
-----------tingen is voldaan natuurlijk.
21.22 --COMMISSARIS BOKKE
-----------Belgische maxi-serie
-----------Kamiel ontfermt zich over zijn
-----------broer Hubbe. Dakdekker Petr
-----------voelt zich hierdoor behoorlijk in
-----------zijn wiek gepikt, want het wa-
-----------terhoofd van Hubbe sprak hem
-----------boekdelen. Om precies te zijn:
-----------de 48-delige Winkler Prins,
-----------maar dan nat. Als Petr en Ka-
-----------miel elkaar ontmoeten in café
-----------Chez Minée gaat het dak eraf.
-----------Aan Commissaris Bokke de zwa-
-----------re taak het dak terug te vinden.

Boekdoek I

Compartiment C, Car 193

- Edward Hopper, 1938 -

Leve de zombie

Als er een maatschappelijke hiërarchie bestaat onder monsters, staan zombies niet bovenaan de lijst. Misschien staan ze niet eens óp de lijst. Ze zijn niet cool, zoals weerwolven. Ze hebben geen bovenmenselijke krachten. Ze zijn niet gedistingeerd, zoals Dracula, die (net als Frankenstein) zijn afstamming kan herleiden naar een gerespecteerde negentiende-eeuwse roman. Zombies hebben alleen een aantal films van George A. Romero en een liedje van The Cranberries.

Maar de laaggeklasseerde zombies zijn aan het opklimmen. De afgelopen tijd waren vampiers de populaire jongens van de klas, door o.a. de Twilight boeken. Op het moment is er een wisseling van de wacht gaande. Later dit jaar zal Woody Harrelson te zien zijn in de zom-com Zombieland en Mark 'Quantum of Solace' Forster regisseert de filmversie van de zombie-bestseller World War Z. Ook comics haken in: de serie Marvel Zombies heeft breinverslindende versies van vrijwel alle bekende superhelden in de hoofdrol. De zombie-game Resident Evil 5 ging in de eerste twee weken vier miljoen keer over de toonbank. En Michael Jackson's Thriller komt als musical op de planken van Broadway.

Blijkbaar is niemand heilig of veilig voor de uitmelkbare legioenen des doods. Zelfs Jane Austen niet: Seth Grahame-Smith is de auteur van een nieuwe roman getiteld Pride and Prejudice and Zombies, waarin de Engelse familie Bennet met vijf uithuwbare dochters hordes zwalkende ondoden van zich af moet slaan. Omdat, zoals de beroemde openingszin ons vertelt:

'It is a truth universally acknowledged, that a zombie in possession of brains, must be in want of more brains.'

Wat is er dan aantrekkelijk aan zombies? In het geval van vampiers is het antwoord vrij eenvoudig. Ze zijn knap, mysterieus en charmant. Ze gaan goed gekleed en zijn dikwijls in het bezit van een kasteel. En ze zijn onsterfelijk. Ik kan me voorstellen dat men er één zou willen zijn, of dat men met een vampier naar bed zou willen. Maar niemand wil met spuuglelijke, ontbindende zombies naar bed. Ze zijn ook niet bepaald een intellectuele uitdaging. Toch hebben ze ook positieve eigenschappen: ongecompliceerdheid, doorzettingsvermogen, ogenschijnlijke onuitroeibaarheid.

Het antwoord op de vraag zal zijn dat zombies ons iets zeggen over de Zeitgeist. Het is heden ten dage begrijpelijk om bang te zijn voor een aantal kwesties; op meerdere plaatsen in de wereld opereren grote groepen zonder menselijk gezicht, die kwaad in de zin hebben en waarmee niet te onderhandelen valt.
Maar als je zombies zoekt, vind je ze ook dichter bij huis. Wie heeft er geen oud-klasgenoot die is opgestaan uit de dood en die plotseling is opgedoken als Facebook-vriend of als volger op Twitter?
Tot slot past geen monster beter bij het huidige niveau van ecologische onrust dan de zombie: biologisch afbreekbaar en gemaakt van 100% gerecyclede mens.

Zombies zijn de monsters van het volk. LEVE de zombie!