Waanzin

Ronnie had in zijn leven zo veel drugs gebruikt, dat het hem eigenlijk niet meer interesseerde wat die twee paarse kabouters hem vanaf de wc-vloer stonden toe te roepen.

Leesfout

HTTP Error 404 - Page Not Found

Spaarvarkens en Geldwolven

Poen, pieken, cash. Gewoon wat woorden, zou je zeggen. Maar deze woorden herbergen een onheilspellende psychologische kracht. Laat ze een paar keer door je mond rollen (geld moet immers rollen) en je wordt een ander persoon. Alleen al het nadenken over woorden die men associeert met geld schijnt ons terughoudender te maken om anderen te helpen. En het kan vreemder: het tastbaar in handen hebben van geld kan de steek van sociale afwijzing en zelfs fysieke pijn verlichten.

Dit alles is merkwaardig wanneer je nagaat wat geld eigenlijk behoort te zijn. Voor economen is het niet meer dan een ruilmiddel dat het leven efficiënter maakt. Net als een hamer ons in staat stelt een spijker in een plank te slaan, stelt geld ons in staat markten te hebben die de prijs bepalen van praktisch alles, van een pak melk tot een Picasso.
Echter: geld wakkert meer passie aan dan een hamer ooit zou kunnen. We kunnen er gewoonweg niet rationeel mee omgaan. Maar waarom niet?
De realiteit is dat we niet rationeel zijn. In plaats van het te behandelen als een werktuig dat met objectieve precisie gebruikt dient te worden, staan we geld toe in eeuwenoude emotionele delen van ons brein te tappen, vaak met onvoorspelbare gevolgen.

Onze relatie met geld heeft vele facetten. Hoe meer we ontdekken over het effect dat geld op ons heeft, des te duidelijker komt boven water dat de hersenen van de ene persoon erop reageren als ware het een drug, terwijl het voor een ander als een vriend is.
Sommige mensen lijken verslaafd aan het oppotten van elke cent, terwijl anderen door het gat in hun hand naar de wereld kijken en onmogelijk kunnen sparen voor een appeltje voor de dorst. Een aantal studies suggereert zelfs dat de zucht naar geld verweven is met hongergevoelens. Proefpersonen die honger hadden, waren minder geneigd geld te geven aan een goed doel dan degenen die net hun buikje hadden rondgegeten.
En omdat het hebben van een grote hoeveelheid geld betekent dat je meer spullen kunt kopen, staat het virtueel synoniem met status - zozeer dat het verliezen ervan kan leiden tot depressie en zelfmoord.

Geld heeft dus een veel ingewikkeldere greep op ons dan de meeste economen willen accepteren. In deze tijden van financiële tekortkoming kan inzicht in de psychologie van geld de wijze waarop we ermee omgaan verbeteren. Dit zielloze ruilmiddel heeft een grote emotionele en mentale impact en het is tijd dat de modellen van economen hier rekening mee houden.

(On)doeltreffend

TV-tip

-

LUXEMBURG 9

20.33 --BATMAN & ROBIN
-----------Filmdrama (Zw/'98) van
-----------Ingmär Sëpeïn.
-----------Als Batman na een dag hard
-----------mensen redden thuiskomt en
-----------Robin nog steeds in zijn nest
-----------ligt te roken, knapt er niets.
22.14 --TWINS
-----------Koreaanse tekenfilmserie
-----------van Jack Iechan.
-----------Afl. 815:
-----------De broers Harry en Barry lij-
-----------ken sprekend op elkaar. Tot-
-----------dat ze Herman ontmoeten.

Dooddoener

Eindelijk had Gert het met zijn dagelijkse opmerking 'Het smaakt alsof het voor de ratten is' bij het rechte eind.

LeesVoer Voor Psychologen

Alternatieve koppen: Onderb(r)oekje of Tafel-kleed-je

SchaakMad

Oure days be datyd
To be chek-matyd;
With drawttys of deth.

Uit: Vppon a deedmans hed - John Skelton (1460? - 1529)

(Vrij vertaald:
Onze dagen zijn getekend,
Ons schaakmat is berekend;
Door de schaduw des Doods.)

Drijft schaken spelers die hun hele leven hieraan wijden tot waanzin? Een serieuze vraag, als je in ogenschouw neemt dat van de eerste negen wereldkampioenen er twee écht klinische gevallen waren (Morphy en Steinitz), er één onstabiel was (Aljechin) en één er een vreemde levenswijze en dito denkbeelden op nahield (Fischer). Sowieso lijkt het stempel 'excentriek' op veel schakers de lading niet te dekken.

De vraag wordt versterkt door het feit dat de twee beste en bekendste verhalen over schaken, Stefan Zweig's Schachnovelle (1944) en Vladimir Nabokov's The Defense (1964), gaan over schakers die mentaal zijn afgetakeld.

Om de vraag te analyseren helpt het onderscheid te maken tussen 'psychose' en 'neurose'. Deze laatste is een afwijking die bestaat in de alledagelijksheid, zoals het dwangmatig en overmatig wassen van je handen. Wat in deze gevallen gebeurt, is het verspillen van energie. Psychose daarentegen is een verlammende terugtrekking uit de werkelijkheid, zoals bij manische depressiviteit of schizofrenie.

Bijna alle mensen vertonen neurotische trekjes - in schaken en in het leven - zoals het dragen van een favoriet shirt dat 'geluk' zou brengen, of het hebben van een talisman voor succes, zoals voetbalteams een mascotte hebben. Dit is binnen bepaalde grenzen volkomen onschuldig.

Topschakers verschillen van 'gewone' schakers in de intensiteit van hun psychologische betrokkenheid bij het spel. Een bron van druk die introverte neigingen versterkt, is dat bij kampioenschapsschaken de spelers al hun planning binnenshoofds moeten doen; ze mogen niet praten en de stukken alleen aanraken als ze een zet doen, een bijna geheiligde handeling. Dit betekent dat ze zich terugtrekken in een totale innerwereld, en het kan gebeuren dat een speler zó geïnternaliseerd raakt dat hij de schaakwereld verwart met de echte wereld.

Er bestaat een vertaling van een regel van een onbekende Griekse dichter, die in Antigone van Sophokles wordt aangehaald: 'Die de godheid wil verderven, beneemt zij eerst het verstand.' Deze zin wordt bij voorkeur geciteerd wanneer de stap van genialiteit naar waanzin wordt beschreven.

Het Amerikaanse genie Paul Morphy leed aan paranoia. Hij dacht jarenlang dat bepaalde personen, in het bijzonder zijn zwager, hem trachtten te vergiftigen. Hij accepteerde in die periode alleen voedsel uit handen van zijn moeder en zijn ongetrouwde jongere zuster. Morphy stierf plotseling in bad, waarschijnlijk aan een herseninfarct en naar verluid omringd door vrouwenschoenen.

De Rus Aleksandr Aljechin, die vier keer trouwde met vrouwen die twintig tot dertig jaar ouder waren dan hijzelf, was een excessieve alcoholist. De mare gaat dat hij bij een bepaalde manifestatie dermate dronken was dat hij gewoon op de vloer begon te pissen. Zelfs tijdens de match om het wereldkampioenschap, in 1935 tegen onze landgenoot Max Euwe, werd Aljechin voor het begin van één van de partijen flink aangeschoten aangetroffen.

De hersenen van de Oostenrijker Wilhelm Steinitz, de eerste officiële wereldkampioen, waren tegen het einde van zijn leven dermate aangetast dat hij dacht dat elektrische impulsen vanuit zijn lichaam zijn schaakstukken in de door hem gewenste richting konden sturen. Het verhaal dat hij trachtte met God contact te maken om Hem uit te dagen voor een tweekamp, schijnt op waarheid te berusten. Hij stond in die periode thuis regelmatig bij zijn onzichtbare telefoon op antwoord te wachten. Zulk blasfemisch gedrag werd in de negentiende eeuw onmiddellijk afgestraft: Steinitz stierf kort na zijn onvervulbare poging in een gekkenhuis.

In jezelf praten. Vastzitten. Doordraaien. Denken dat je God bent. Nooit meer schaken. De waanzin is van alle tijden.

Instructieboekje

TV-tip

-

FRANKRIJK 2

21.00 --MURDER BY DEATH
-----------Actiefilm (Roe/'64) van
-----------Ron Toebreak, met o.a.
-----------Dimitri Haargrens.
-----------Brigitte wordt net zolang
-----------vermoord tot ze dood is.
-----------Haar tweelingneef Wilfred
-----------besluit daarop hopman en
-----------uitvinder van nachtkaar-
-----------sen te worden. Maar wat
-----------hij niet weet, is dat je daar-
-----------voor Mavo moet hebben...

Leesvrees en Ontdekgek

Lezen heb ik altijd graag gedaan. Soms neemt het zulke vormen aan dat ik last heb van abibliofobie: de angst om zonder leesmateriaal te komen zitten. Veel langer geleden al betrapte ik mezelf erop dat ik vooral in de trein lijd aan agoraxenobibliomanie: obsessieve nieuwsgierigheid naar boeken die vreemden lezen in openbare ruimtes. Ik probeer altijd in elk geval de titel te achterhalen, maar het liefst ook een paar regels mee te lezen.

Der Bücherwurm
- Carl Spitzweg, ca. 1850 -

Werkwoorden

Tijdens de drie dagen die Petra verkleed als hamburger in een winkelcentrum werkte, liep hier naïeve mensbeeld een paar rake klappen op.

Snack-Man

Droomvrouw

Zoals ik in mijn eerste blogartikel vermeldde, is het woord pieuvre afkomstig uit een roman van Victor Hugo: Les Travailleurs de la Mer. Vier jaar eerder, in 1862, kwam zijn roman Les Misérables uit. Het verhaal is sinds 1907 circa 50(!) maal verfilmd en wordt wereldwijd op de musicalplanken ten tonele gebracht. Vanwege mijn eerder vermelde melancholiefde hier een fragment uit de Engelse versie van het nummer J'avais rêvé (d'une autre vie):

.

I dreamed a dream in time gone by,

When hope was high and life worth living.

I dreamed that love would never die,

I dreamed that God would be forgiving.

~

Then I was young and unafraid,

And dreams were made and used and wasted.

There was no ransom to be paid,

No song unsung, no wine untasted.

~

But the tigers come at night,

With their voices soft as thunder.

As they tear your hope apart

As they turn your dream to shame.

~

He slept a summer by my side,

He filled my days with endless wonder,

He took my childhood in his stride,

But he was gone when autumn came.

~

And still I dream he'll come to me

And we will live the years together,

But there are dreams that cannot be

And there are storms we cannot weather.

~

I had a dream my life would be

So different from this hell I'm living,

So different now from what it seemed,

Now life has killed the dream I dreamed...

The Prestige

Op 9 maart passeerde The Affirmation de revue op dit blog. Vandaag een ander boek van dezelfde auteur:

The Prestige is de negende roman van de hand van de Brit Christopher Priest. Het 416 pagina's tellende boek kwam uit in 1995 en won onder andere de World Fantasy Award. Het is Priest's bekendste werk, in 2006 op het witte doek gebracht door Christopher Nolan, regisseur van Memento, Batman Begins en The Dark Knight.

The Prestige vertelt het verhaal van twee rivaliserende illusionisten uit de laat 19e eeuw: de aristocratische Rupert Angier en zijn tegenhanger uit de arbeidersklasse, Alfred Borden. Hun vete beïnvloedt zelfs latere generaties in de jaren 1990.

Een raadselachtige familiegeschiedenis intrigeert Andrew Westley en zijn zoektocht naar antwoorden brengt hem bij Kate Angier en het verhaal over de vijandschap van hun voorouders. De roman neemt ons vervolgens zo'n 130 jaar mee terug in de tijd en behandelt, in twee gescheiden secties, de levensverhalen van Alfred Borden en Rupert Angier.

Borden vertelt zijn verhaal op (opzettelijk) verwarrende wijze, in de vorm van een commentaar op een boek over toneelmagie. Op zeker moment verkrijgt de drang om zijn verhaal te vertellen het overwicht en gaat hij gedetailleerd in op zijn leven en op de wedijver met Angier. We komen erachter dat Borden een verbluffende illusie heeft ontwikkeld, die niemand kan doorgronden. Een truc die vervolgens verbeterd wordt door Angier, tot grote woede van Borden.
De verhaalstructuur maakt dan de overstap naar Angier's formelere dagboek. Dit vormt het leeuwendeel van de roman en voert ons door zijn jeugd en zijn eerste stappen in de wereld der goochelarij. Tot een onfortuinlijke ontmoeting met Borden plaatsvindt...

Priest doet zijn verhaal via eerste-persoons-perpectieven uit de doeken, waarbij hij met gemak schakelt tussen zijn prozastijlen voor de twee tijdvakken.

Naast het geven van een inkijkje in de wonderlijke wereld van podiummagie, weet Priest het turn-of-the-century gevoel over te brengen: het loslaten van het oude tijdperk en het omarmen van het nieuwe, gesymboliseerd door de opkomst van elektriciteit. Elektriciteit is haast zelf een personage in de roman: tot leven gewekt door de historische figuur Nikola Tesla, die een ondergeschikte, maar cruciale rol speelt in de vertelling, en versterkt door Angier's verwondering over het fenomeen, die overgaat in fetisjistische bewondering.

The Prestige is een mysterie. Soms denk je een plotwending van mijlenver te zien aankomen, waarop deze vingervlug uit het zicht wordt gewerkt en wordt vervangen door iets onvoorziens. De ideeën die in de roman worden verkend hinten subtiel naar science fiction, maar tegen het einde van het verhaal komen deze elementen openlijk boven water. Dat Priest alle zaken overtuigend geaard weet te houden, is een diepe buiging voor zijn vakmanschap waard. De finale is een knap, meerduidig einde van een fantastisch opgebouwd enigma.

The Prestige is één van de fijnstgeschreven 'andere' science fiction romans die ik heb gelezen. Ook de film is geweldig, zij het met andere plotontwikkelingen dan het boek.

Andere aanraders met vergelijkbare thematiek:

• het boek Carter Beats The Devil: speelt zich af in de jaren '20 van de vorige eeuw, de hoogtijdagen van de podiummagie;


• de film The Illusionist: een liefdesgeschiedenis in fin de siècle Wenen. Kostuums, Jugendstil, decadentisme en magie.

Liefde schenken

Woordenstrijd

Nu alle soldaatjes omlagen, probeerde Kees zijn zusje uit te leggen waarom er 'Moffenhoer!' geschreeuwd moest worden tegen haar inmiddels kaalgeknipte Barbies.

Poezenpoëzie

In lijn met het Darwin jaar 2009 was het thema van de afgelopen Boekenweek TJIELP TJIELP - De literaire zoo. Een boek heb ik niet gekocht, wel het essay 'Piep' van Midas Dekkers. Dekkers, net als Charles Darwin bioloog van beroep en genie van nature, zou het als zelfverklaard kattenmens goed hebben kunnen vinden met P.C. Hooft. Hier diens 'Lijckdicht op sijne huiskat':

Begraef dees' POES! Ghehact noch worst
Moog' 't stoflijck hulsel verder leiden
In maeg en darm van wie haar vrijden
En lockten aen met graet en korst.

Begraef haar sachtkens: wilt haer staert
Haer vriend'lijck langs de lend'nen vouwen
Onder het claegelijck miauwen
Van ied're Poes in huis en gaerd.

Set wech haer back, set wech haer mand;
Daer was geen dier in 't Naerdens land
So soet besnort, een spinnewiel.

Leegh blijv' haar plaetsken bij den haert.
Haer clene lijf ontvangh' dees' aerd
En God ontvangh' de clene siel.

Uit: Gedichten (ed. F.A. Stoett, 1899-1900)

Botweg scherp

TV-tip

-

NEDERLAND 3

17.02 --ZL@PPELING
17.40 --Sesambol
18.13 --Coco en Jappie
19.18 --in de ballenbak
-----------Humor van de
-----------middelste plank.
19.00 --Testbeeld
-----------Beeldtest.
19.18 --Tegenlicht
-----------Informatief program-
-----------ma voor spookrijders.
20.00 --Circus Pavlov
-----------Waarbij eerst wordt
-----------geapplaudiseerd en
-----------dan pas valt de acro-
-----------baat uit de ringen.
23.17 --Journaal
-----------Journaliteiten.
00.20 --Nieuws
-----------Doodlopende herhaling.

Van pan tot pot

Voorbereidingen treffen vinden we vaak leuker dan resultaten. Neem iets simpels als eten. Het kiezen van een recept, verzamelen van ingrediënten, tafeldekken, koken en opdienen nemen pakweg vijfmaal zoveel tijd in beslag als de maaltijd zelf. Boeken over eten heten ook geen 'eetboeken', maar 'kookboeken'. Van een dagelijkse kost is koken voor veel mensen een vrijetijdsbesteding geworden. Mensen die veel koken staan ook in hoger aanzien dan mensen die veel eten.

Maar het grootste verschil in de waardering van het 'voor' en het 'na' komt als het eten allang op is. Poepen staat het laagst aangeschreven. De kranten houden er naast een kookrubriek geen poeprubriek op na; poepen doe je stiekem, alsof het illegaal is. Toch is poepen niet minder bevredigend dan eten. Veel mensen komen van het toilet af met een vage glimlach, zo niet met onverholen trots. En terecht, want poepen is een creatief proces. Je maakt iets. Dit in tegenstelling tot eten, wat louter destructief is.

- Wat schaft de pot...? -

Het is waar dat poepen geen prettig gezicht is, maar dat is eten ook niet. Let er maar eens op, tegenover je aan tafel, op al dat gemaal van gebitten, het omspeekselen van elke voedselbrok, die soppende geluiden. Na afloop voel je je opgelaten. Dit in tegenstelling tot het gevoel na een bezoek aan het toilet. Bij het poepen valt er iets van je af. Het is letterlijk ontlasting.

Tastzin

Bij de eerste boom die Reinier onwennig omhelsde, meende hij een sterk 'Flikker een eind op, man!' te voelen.

De vrouw

Het grootste mysterie op aarde, de vrouw, is nog altijd niet ontrafeld.

Een overzicht van de huidige stand van de wetenschap:

NATUURKUNDE

1. Een vrouw kost tijd en geld
   
   Vrouw = Tijd x Geld


2. Tijd is geld
   
   Tijd = Geld


1 + 2: Vrouw = Geld x Geld = (Geld)²



3. Geld is de wortel van alle kwaad
   Geld = √kwaad'

1 + 2 + 3: Vrouw = (√kwaad')²

Conclusie: Vrouw = het Kwaad

SCHEIKUNDE

• Naam: Vrouw


• Symbool: V


• Massa: Circa 70 kilogram; er zijn isotopen bekend variërend van 40 tot 250 kilogram


• Geografische aanwezigheid: Wereldwijd


• Moleculaire structuur: Optimaal bij 90-60-90


• Uitzettingscoëfficiënt: Toename recht evenredig aan tijdsverloop


• Chemische eigenschappen:
  - Sterk magnetisme jegens goud (Au), zilver (Ag), platina (Pt)
  - Bereikt snel het kookpunt
  - Kan zonder aanleiding bevriezen of ontploffen
  - Smelt bij de juiste hoeveelheid aandacht
  - Verzuurt of wordt bitter bij onjuist gebruik
  - Verhoogde activiteit bij alcoholverzadiging
  - Kleurt rood indien ontdekt in natuurlijke staat
  - Kleurt groen indien geplaatst naast eenzelfde element van superieure kwaliteit
  - Effectief reinigingsmiddel


• Fysieke eigenschappen:
  - Oppervlakken vaak bedekt met kunststoffen ('cosmetica')
  - Kneedbaar indien er druk wordt uitgeoefend op de juiste plaatsen
  - Maakt voortdurend geluid, met name 'doe-dit' en 'doe-dat'


• Risico's:
  - Zeer gevaarlijk in onervaren handen
  - Verboden meer dan één specimen in bezit te hebben, maar theoretisch mogelijk er meerdere te onderhouden; Groot ontploffingsgevaar indien deze met elkaar in contact komen